Thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn non trẻ dù đã
phải trải qua nhiều đợt thăng trầm. Và ở bất cứ thời điểm nào, lúc thị
trường ảm đảm hay đang "thăng hoa" thì hầu như chưa lúc nào nhà đầu tư
thôi mắc phải những cái bẫy chết người, mà đôi khi lại hình thành từ
chính thói quen của họ.
Những thói quen khiến dân chứng khoán trắng tay
Một nhà đầu tư lâu năm trên sàn chứng khoán Kim Long
kể: “Từ lúc tôi mới bước chân vào thị trường cho đến nay, kể cả khi học
môn lý thuyết thị trường chứng khoán trên giảng đường, lúc nào tôi cũng
nghe phương châm "Đừng bao giờ bỏ trứng vào một rổ", nghĩa là nhà đầu tư
nên đa dạng hóa danh mục cổ phiếu đầu tư. Điều này với các nhà đầu tư
tổ chức hay cổ đông lớn thì có thể đúng, song với những người chơi nhỏ
lẻ như tôi, thì đây có thể là một sai lầm. Vì khả năng và sự tập trung
của mỗi người là giới hạn nên việc giám sát quá nhiều cổ phiếu mà mình
dốc vốn vào cùng một lúc thì rủi ro sẽ tăng cao. Tôi nghĩ nhà đầu tư có
vốn ít chỉ nên tập trung vào 1 hoặc 2 cổ phiếu và quan trọng nhất là
phải biết chọn đúng cổ phiếu để đầu tư. Vì vốn đã ít mà nhà đầu tư lại
chia nhỏ ra thì nếu một cổ phiếu trong số đó tăng, lợi nhuận sẽ giảm đi.
Tôi biết có người "chia 5 xẻ 7" vốn, song lại dùng đòn bẩy tài chính để
gom một cổ phiếu nào đó. Nếu họ nghĩ chắc chắn cổ phiếu này sẽ tăng giá
trong thời gian tới (nên mới mạo hiểm) thì tại sao họ không dốc hết số
tiền mình có vào đó để khỏi phải vay "nóng", mà vẫn ôm một số cổ phiếu
khác?”.
Nhà đầu tư này chia sẻ, sai lầm trên anh từng mắc phải
trước đây, dốc tiền vào đầu tư nhiều cổ phiếu một lúc. Sau khi bán được
cổ phiếu A, thấy cổ phiếu B có vẻ hấp dẫn là "lòng tham" trỗi dậy, anh
lại mua ngay chứ không đợi gom tiền thành một “mẻ” lớn rồi mua. Thế nên
các khoản đầu tư của anh thường vụn vặt, sau này thống kê lại, thấy lợi
nhuận có được chẳng là bao so với khi lỗ và so với thời gian cũng như
công sức anh bỏ ra để quản lý từng ấy danh mục cùng lúc.
Còn một nhà đầu tư chứng khoán trên sàn HNX tên Hoàng
cho biết, từng tiếp xúc và chuyện trò với phó tổng giám đốc một công ty
chứng khoán có tiếng, nơi anh mở tài khoản. Vị phó tổng này thường
khuyên anh, nếu muốn có lợi nhuận lớn thì nên mạo hiểm đầu tư mang tính
rủi ro cao, với quan điểm “kinh điển” trong “chứng trường” là lợi nhuận
luôn đi kèm với rủi ro. Tuy nhiên, sau vài lần thua đau, anh Hoàng rút
ra cho mình bài học, để có thể kiếm được lợi nhuận thì cần phải hạn chế
rủi ro ở mức tối thiểu chứ không nên làm liều.
Theo anh Hoàng, một cổ phiếu X nếu khi rơi vào tình
trạng rủi ro có thể bị trượt giá 50%, còn nếu thành công thì sẽ tăng giá
50 – 60% thì thà chọn cổ phiếu Y chỉ được kỳ vọng tăng giá 10 – 15%
nhưng an toàn vẫn hơn. Những cổ phiếu nhiều khả năng tăng "nóng" thì
cũng hay bị làm giá nhất, nếu mình nhắm mắt với rủi ro và “đu” theo thì
thiệt hại có thể “gánh đủ”. Ngay cả khi nhà đầu tư đã phân tích, tìm
hiểu thật kỹ và đưa ra kết luận khả năng thành công cao hơn thất bại,
song sự tăng giảm của cổ phiếu còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách
quan, tâm lý thị trường diễn ra sau đó, nên không thể chắc được.
Anh Hoàng dẫn giải một trường hợp điển hình là vụ đánh
lên một mã cổ phiếu ngành dầu khí hồi giữa năm vừa qua. Khi giá gần
19.000 đồng, anh Hoàng được một môi giới VIP “thủ thỉ” cổ phiếu này đang
được các “đội lái” đánh lên 3x, thế là anh nhảy vào mua ngay. Ngay
phiên sau đó, khi giá cổ phiếu gần chạm 2x thì thị trường rung lắc, do
tâm lý và mối liên kết giữa các thành viên “đội lái” lỏng lẽo nên nhiều
người bắt đầu đua nhau xả hàng. Ba phiên sau đó, khi cổ phiếu về tài
khoản anh Hoàng, giá của nó đã xuống dưới 15.000 đồng.
Một thói quen với không ít nhà đầu tư khi chơi chứng
khoán là chọn mua cổ phiếu dựa trên mức hấp dẫn của cổ tức. Thực ra,
theo tiến sĩ Lê Thẩm Dương, chuyên gia chứng khoán, tiêu chí cổ tức hầu
như không quan trọng chút nào. Trên thực tế, khi một công ty nào đó trả
cổ tức càng cao thì khả năng công ty đó bị suy yếu đi càng lớn bởi vì họ
phải trả lãi suất đi vay cao để bù đắp lại cho ngân quỹ đã bị hao hụt
do việc trả cổ tức. Hơn nữa, chỉ cần thị giá cổ phiếu đó bị sụt trong 1
đến 2 ngày cũng có thể làm cho nhà đầu tư mất một khoản tiền tương đương
số cổ tức mà mình mới được chia. Do vậy, nhà đầu tư cần nhìn nhận lại
rằng cổ tức không phải là yếu tố quan trọng trong mỗi quyết định mua
bán, mà hãy cân nhắc đến nhiều yếu tố khác như tỷ số P/E, tình hình tài
chính và hoạt động kinh doanh của công ty.
Khi phân tích thói quen mua bán của một nhóm nhà đầu tư
nhỏ lẻ, một lãnh đạo của công ty chứng khoán Hoàng Gia cho rằng, những
nhà đầu tư nhỏ, chơi ngắn hạn và lướt sóng luôn đặt ra nguyên tắc về lợi
nhuận để không bị tâm lý tham lam ảnh hưởng đến quyết định của mình. Họ
thường đặt cho mình mức giới hạn lãi, lỗ để bán ra tùy vào từng cổ
phiếu, song thường mức lãi chỉ trên dưới 20%, cao lắm là 30%. Thế nhưng
thực tế đã chứng minh, có không ít cổ phiếu trong ngắn hạn có thể tăng
hơn 50%, thậm chí 70% giá trị. Chẳng hạn, theo thống kê biến động giá cổ
phiếu trên HoSE và HNX từ 17/11 đến 10/12, có thể thấy chỉ trong 3 tuần
nhưng giá cổ phiếu BVS tăng 81,29%, LUT tăng 75,97%, SRC tăng tới
74,19%, DQC tăng 69,33%... và rất nhiều cổ phiếu tăng trên 50%. Việc nhà
đầu tư quá thận trọng hoặc máy móc thực hiện các quy tắc đặt ra có thể
khiến họ phải bán “lúa non” và bỏ lỡ những cơ hội kiếm lời lớn.
Theo chuyên gia chứng khoán Phạm Kinh Luân, thông
thường các nhà đầu tư nhỏ lẻ ở Việt Nam hay đợi lúc thị trường có dấu
hiệu sôi động thì mới nhảy vào mua cổ phiếu. Tuy nhiên, với những trường
hợp một cổ phiếu đang có lực cầu tăng mạnh và nhà đầu tư nhảy vào mua
theo, thì vẫn tiềm ẩn trong đó một cái bẫy rất tinh vi.
Khi có lượng cầu đột ngột gia tăng vào một cổ phiếu nào
đó, lập tức các nhà đầu tư khác cũng tiếp sức bằng cách đua nhau đặt
lệnh mua ở mức giá trần. Khi đó, nhà đầu tư không cần biết mã cổ phiếu
đó tăng giá từ nguyên nhân gì hoặc sợ nếu tìm hiểu nguyên nhân xong thì
không còn cơ hội mua. Vì vậy, trên thị trường có hiện tượng không ít cổ
phiếu tăng trần liên tục với lượng cầu tưởng như không thể đáp ứng nổi,
thậm chí có khi vượt cả lượng cổ phiếu phát hành của một công ty, trong
khi đó lượng cung rất ít. Tuy nhiên, khi cổ phiếu bắt đầu mất trần hoặc
giảm nhẹ, lượng cầu khổng lồ trước đó tự nhiên biến mất, đồng thời lượng
cổ phiếu đăng ký bán ra xuất hiện ào ạt. Lúc đó, những ai nhảy vào mua
sau cùng sẽ trúng bẫy và “ngậm trái đắng”. Ngay tại đợt khớp lệnh đầu
tiên, những tổ chức hoặc nhà đầu tư lớn ào ạt tung ra các lệnh mua giá
trần ngay ở một tài khoản, khiến cổ phiếu của họ đột ngột tăng trần và
có hiện tượng hiếm, lập tức các nhà đầu tư chạy theo đám đông tiếp sức
tranh mua bằng các lệnh giá trần. Khi đó, nhóm "làm giá" sẽ bán ra ở một
tài khoản khác. Do quy định của thị trường, những lệnh mua lớn của
khách VIP thường ưu tiên sau các lệnh ATO (mở cửa) hay ATC (đóng cửa),
do vậy mặc dù đặt mua lượng lớn giá trần nhưng thường không được khớp.
Sau đó, họ sẽ thao tác hủy lệnh của mình ngay đầu đợt khớp lệnh thứ 2,
thời điểm mà lệnh giá trần của họ lại được ưu tiên khớp đầu.
(Đất Việt)
