Thị trường chứng khoán Việt Nam bấy lâu nay
vẫn được xem là có quy mô khá nhỏ khi so sánh với các quốc gia lân
cận. Một trong những lý do khiến dòng vốn chưa thực sự đổ mạnh vào thị
trường này là thiếu vắng những tài sản có giá trị lớn, thậm chí lên tới
hàng tỉ USD.
Nhưng chỉ trong thời gian ngắn nữa thôi, các
nhà đầu tư trong và ngoài nước sẽ có cơ hội sở hữu nhiều tài sản quý,
khi mà Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà Nước (SCIC) sẽ thoái
vốn hoàn toàn khỏi 10 doanh nghiệp. Hầu hết đều là các công ty hàng đầu
trong các lĩnh vực được xem là hấp dẫn nhất hiện nay như sữa, viễn
thông, nhựa, bảo hiểm, bất động sản.
Nhưng liệu thị trường có khả năng hấp thụ
được khối lượng tài sản mà SCIC để lại? Liệu SCIC sẽ sống như thế nào
khi trong tay không còn “chú bò sữa” Vinamilk, ngôi sao viễn thông FPT
Telecom hay 2 ông lớn dẫn đầu thị trường nhựa xây dựng ở Việt Nam là
Nhựa Bình Minh và Nhựa Tiền Phong?
Ai sẽ thụ hưởng tài sản quý?
Lý do vì sao SCIC buộc phải thoái vốn khỏi
các doanh nghiệp đang làm ăn khá hiệu quả là một câu hỏi lớn. Phải chăng
do ngân sách quá khó khăn buộc tổng công ty này phải thoái vốn các
doanh nghiệp để giảm nhẹ một phần sức nặng, hay chỉ đơn thuần là Việt
Nam đang thể hiện cam kết với thế giới rằng chúng ta đang tái cơ cấu
mạnh mẽ mô hình kinh tế, thúc đẩy mạnh cơ chế thị trường?
Nhưng vì lý do gì đi chăng nữa thì động thái
của SCIC đã được các tổ chức đánh giá cao. Theo bà Victoria Kwakwa, Giám
đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, động thái này thể hiện
cam kết của Chính phủ là thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp kinh
doanh ở những lĩnh vực mà Nhà nước không cần nắm giữ.
Các quỹ đầu tư tài chính cũng có những đánh
giá tương tự. “Tôi nghĩ Chính phủ Việt Nam đang làm điều đúng. Đó là
thoái vốn và khuyến khích thị trường tự do phát triển”, ông Andreas
Vogelsanger, CEO Asia Frontier Capital Vietnam, chia sẻ với NCĐT.
Dĩ nhiên, cái tên ấn tượng nhất trong số 10
doanh nghiệp thoái vốn lần này của SCIC là Vinamilk - doanh nghiệp nội
đang giữ thị phần sữa lớn nhất Việt Nam. Trong năm 2014, cổ tức mà SCIC
nhận được từ Vinamilk lên đến 1.502 tỉ đồng, đóng góp tới 21,6% trong cơ
cấu doanh thu đầu tư và kinh doanh vốn của tổng công ty này.
SCIC đang là cổ đông lớn nhất tại Vinamilk
với tỉ lệ sở hữu 45,08%. Với trị giá cổ phiếu Vinamilk vào khoảng
115.000 đồng (28.10.2015), nếu thoái vốn hoàn toàn vào thời điểm này sẽ
ngay lập tức mang lại cho SCIC số tiền rất khủng, tới 2,3 tỉ USD.
 |
| SCIC sẽ sống như thế nào khi trong tay không còn “chú bò sữa” Vinamilk ?- Ảnh: tuoitrethudo.vn |
Trong cơ cấu cổ đông lớn của Vinamik còn có
các quỹ đầu tư nước ngoài. Các quỹ do Dragon Capital quản lý đang nắm
giữ tổng cộng 8,44% cổ phần Vinamilk, các quỹ của Deutsche Bank nắm giữ
10,27% cổ phần trong khi công ty thực phẩm của tỉ phú Thái Lan Charoen
Sirivadhanabhakdi là F&N Dairy Investments đang sở hữu 11,04% cổ
phần.
Như vậy, ngoại trừ SCIC, các cổ đông lớn còn
lại của Vinamilk đang giữ tỉ lệ sở hữu khá cân bằng. Họ chắc chắn sẽ xem
xét lại chiến lược sở hữu của mình sau khi SCIC thoái vốn để bảo tồn
lợi ích, cũng như cải thiện mức độ ảnh hưởng đến các quyết định của Công
ty sau này. Cuộc chiến tranh giành sẽ diễn ra không hề yên ả, nhất là
khi bà Mai Kiều Liên, CEO Vinamilk, đang chuẩn bị rời công ty này sau
hàng chục năm lãnh đạo.
Nhưng do giá trị thoái vốn của SCIC khỏi
Vinamilk rất lớn nên có thể các nhà đầu tư bên ngoài cũng sẽ có cơ hội,
đặc biệt là nhà đầu tư ngoại, một khi chính sách nâng tỉ lệ sở hữu nước
ngoài ở các công ty niêm yết được triển khai.
Tuy nhiên, vào lúc này, việc SCIC thoái vốn
đã tạo một cú hích lớn cho giá cổ phiếu Vinamilk. Chỉ số P/E vào ngày
28.10.2015 của cổ phiếu Vinamilk đã hơn 21 lần, tức gần gấp đôi so với
mặt bằng chung của thị trường. Dường như các nhà đầu cư đã hành động
trước, dù chưa biết thời điểm thoái vốn thật sự của SCIC diễn ra khi
nào.
 |
| Tỉ lệ sở hữu của SCIC tại 10 doanh nghiệp nằm trong danh sách thoái vốn |
Trong khi đó, việc SCIC thoái vốn hơn 50,2%
cổ phần trong đại gia viễn thông FPT Telecom cũng tạo cơ hội cho các nhà
đầu tư sở hữu tài sản trong một lĩnh vực hấp dẫn bấy lâu nay được Nhà
nước kiểm soát khá chặt. Thậm chí, Tập đoàn FPT của ông Trương Gia Bình
có thể nâng tỉ lệ sở hữu tại FPT Telecom để trở thành một công ty con;
nhờ đó doanh thu và lợi nhuận hằng năm tập đoàn này sẽ được tăng lên
đáng kể khi hợp nhất kết quả với FPT Telecom.
Không phải mảng phân phối hay phần mềm, viễn
thông mới là mảng đóng góp lợi nhuận lớn nhất cho Tập đoàn FPT. Theo
Sách trắng công nghệ thông tin - viễn thông Việt Nam năm 2014, FPT
Telecom đang đứng thứ 2 về thị phần internet băng rộng, phủ khắp 59/63
tỉnh thành.
 |
| Việc SCIC thoái vốn hơn 50,2% cổ phần trong đại gia viễn thông FPT Telecom cũng tạo cơ hội cho các nhà đầu tư sở hữu tài sản trong một lĩnh vực hấp dẫn bấy lâu nay được Nhà nước kiểm soát khá chặt - Ảnh: news.zing.vn |
Doanh thu năm 2014 của FPT Telecom hơn 4.800
tỉ đồng, tăng 12,2%. Lợi nhuận trước thuế là 930 tỉ đồng. Trong năm nay,
doanh nghiệp này đang đặt ra mục tiêu tăng trưởng ấn tượng, lên tới
22,8% về doanh thu nhờ vào các khoản đầu tư mở rộng cáp quang, các dịch
vụ truyền hình... hướng đến trở thành tập đoàn viễn thông toàn cầu vào
năm 2020. Sở hữu được tài sản tốt như thế có lẽ là niềm mong mỏi của
nhiều nhà đầu tư trên thị trường.
Mảng viễn thông dự kiến cũng là lĩnh vực được
mở cửa rộng hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài khi Việt Nam gia nhập các
hiệp định thương mại lớn như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương
(TPP), tức nhà đầu tư nước ngoài sẽ được quyền tiếp cận đến tài sản của
FPT Telecom một khi TPP có hiệu lực và SCIC thoái vốn.
Bên cạnh FPT Telecom, SCIC cũng sẽ thoái vốn
hơn 6% cổ phần trong Tập đoàn FPT. Theo Công ty Chứng khoán SSI,
Vinamilk và FPT được nhà đầu tư nước ngoài rất quan tâm; họ thường giao
dịch nội khối lẫn nhau với mức giá chênh lệnh cao hơn so với thị trường
khoảng 10-20%, do hết room dành cho khối ngoại.
Trong khi đó, 2 doanh nghiệp nhựa Tiền Phong
và Nhựa Bình Minh đang nắm giữ thị phần lớn nhất ở miền Nam và miền Bắc
trong lĩnh vực nhựa xây dựng. Có một điều trùng hợp là tại 2 doanh
nghiệp này, tập đoàn Thái Lan The Nawaplastic Industries (Saraburi) đang
là cổ đông lớn thứ 2 chỉ sau SCIC khi lần lượt nắm giữ 20,4% cổ phần
của Nhựa Bình Minh và 23,84% cổ phần của Nhựa Tiền Phong.
Những năm trước, The Nawaplastic Industries
đã ngỏ ý muốn nâng tỉ lệ sở hữu tại 2 doanh nghiệp này lên mức cao hơn,
thậm chí cao hơn 49% để dễ dàng chi phối hoạt động. Việc SCIC thoái vốn
thật sự mang lại cơ hội lớn để The Nawaplastic nâng tỉ lệ sở hữu, cho dù
giá mà họ mua có thể sẽ không hề rẻ so với mức giá giao dịch hiện nay
trên thị trường.
Ngành nhựa trước đó đã chứng kiến một thương
vụ mua bán theo kiểu này. Năm ngoái, SCIC đã thoái vốn hoàn toàn khỏi
nhựa Rạng Đông, một doanh nghiệp có tên tuổi lớn trong ngành với doanh
thu hơn 1.000 tỉ đồng (2014). Động thái đó đã tạo điều kiện cho Chủ tịch
Hồ Hữu Lam nâng tỉ lệ sở hữu từ 24,26% lên mức chi phối 64,74% như hiện
nay.
Trên thị trường tài chính, Bảo hiểm Bảo Minh
và Công ty Tái bảo hiểm Quốc gia (VNR) cũng là những doanh nghiệp hoạt
động khá hiệu quả, có thương hiệu vững mạnh trên thị trường. Trong năm
2014, thị phần của Bảo Minh là 9,12%, đứng thứ 3 chỉ sau Bảo hiểm Bảo
Việt (20,89%) và Bảo hiểm PVI (21,26%). Ngành bảo hiểm hiện đang khá sôi
động với nhiều thương vụ M&A gần đây khi các tập đoàn bảo hiểm nước
ngoài đánh giá cao tiềm năng của thị trường Việt Nam trong tương lai.
Nếu SCIC thoái vốn, Công ty Cơ Điện Lạnh REE
cũng sẽ có cơ hội nâng tỉ lệ sở hữu của mình trong Công ty Hạ tầng và
Bất động sản Việt Nam (VIID) so với mức sở hữu hiện tại là 46,4%. VIID
chính là chủ đầu tư của một loạt các dự án lớn ở miền Bắc như Platinum
Residences, Platinum Complex, STD Tower hay dự án cầu Vàm Thuật - đường
Vườn Lài.
Nhìn chung, hầu hết các tài sản trong 10
doanh nghiệp mà SCIC thoái vốn đều có giá trị lớn. Nhưng với tổng giá
trị thoái vốn lên đến xấp xỉ 3 tỉ USD, liệu thị trường có khả năng hấp
thụ hết?
“3 tỉ USD là một con số lớn đối với thị
trường Việt Nam, chiếm khoảng 6% so với tổng mức vốn hóa hiện nay. Nhưng
Việt Nam ngày càng rơi vào rada của các nhà đầu nước ngoài, thị trường
đang được định giá hấp dẫn (so với các thị trường khác trong khu vực) và
đặc biệt tốc độ tăng trưởng kinh tế đang rất cao, gần đạt 7% năm nay.
Tôi chắc chắn rằng các nhà đầu tư nước ngoài sẽ rất hăm hở mua các cổ
phiếu này một khi họ được phép, đặc biệt khi tỉ lệ sở hữu của nhà đầu tư
ngoại ở các doanh nghiệp này hầu hết vẫn bị giới hạn ở mức thấp”, ông
Vogelsanger, Asia Frontier Capital Vietnam, nói.
Mới đây, Quỹ Đầu tư Franklin Templeton
Investment của tỉ phú Mỹ Mark Mobius đã bày tỏ ý định muốn đầu tư 3 tỉ
USD vào thị trường Việt Nam và đặc biệt rất quan tâm đến quá trình thoái
vốn của SCIC.
Tương lai nào cho SCIC?
Như vậy, trong 4 tài sản trụ cột mà SCIC được
phép nắm giữ dài hạn là Vinamilk, FPT Telecom, Dược Hậu Giang, Công ty
Tái bảo hiểm Quốc gia, giờ chỉ còn sót lại Dược Hậu Giang.
Quãng thời gian 10 năm kể từ ngày thành lập
cũng chính là giai đoạn SCIC phát triển rất nhanh. Tổng tài sản từ mức
5.200 tỉ đồng vào năm 2006 đã tăng lên 13,8 lần để có thể đạt đến 73.000
tỉ đồng năm nay. Lợi nhuận sau thuế tăng 61,5 lần từ 111 tỉ đồng năm
2006 lên mức ước tính 6.798 tỉ đồng năm 2015. ROE (lợi nhuận/vốn chủ sở
hữu) trung bình trong 4 năm (2011- 2015) ước tính có thể đạt tới 15,6%.
 |
| Một vài chỉ số tài chính của SCIC |
Đóng góp chủ yếu vào các kết quả đó chính là
các doanh nghiệp hàng đầu như Vinamilk, FPT Telecom. Trong năm 2014, cổ
tức mà SCIC nhận được từ Vinamilk lên đến 1.502 tỉ đồng, đóng góp tới
21% trong cơ cấu doanh thu đầu tư và kinh doanh vốn của Tổng Công ty.
Phần doanh thu còn lại của SCIC cũng chủ yếu đến từ việc bán vốn tại
hàng trăm doanh nghiệp khác. Chính vì thế, khi tương lai không còn những
tài sản đã đầu tư lúc trước, liệu SCIC sẽ phải hành động như thế nào để
duy trì khả năng tăng trưởng?
Trong số 3 tỉ USD có thể thu về, SCIC có thể
sẽ chuyển vào ngân sách nhà nước một phần để giúp giải quyết bội chi
ngân sách đang ở mức căng thẳng. Phần tiền còn lại có thể được sử dụng
để tái đầu tư vào các tài sản khác có giá trị lớn.
Thực tế thì doanh nghiệp này cũng đã có những
định hướng khá tham vọng cho giai đoạn 2 của mình. Cụ thể, trong giai
đoạn 2015-2020, SCIC đã đặt ra mục tiêu là tập trung vào những dự án có
quy mô lớn trong nền kinh tế, hợp tác với các thương hiệu lớn như
Vietcombank, công ty đầu tư của Singapore Temasek. Tổng tài sản quản lý
của SCIC được kỳ vọng sẽ đạt đến con số khủng 22,5 tỉ USD vào năm 2020
và trở thành tập đoàn đầu tư tài chính hàng đầu trong khu vực.
Mới đây, SCIC đã mua 160 triệu cổ phiếu phát
hành thêm của Ngân hàng Quân Đội và trở thành cổ đông lớn của ngân hàng
này với 10% cổ phần. Một khi Chính phủ giảm dần tỉ lệ sở hữu tại các
ngân hàng lớn nhất Việt Nam hiện nay như Vietcombank, VietinBank hay
Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) thì cũng sẽ mang lại cơ
hội đầu lớn cho SCIC.
Ngoài ra, các thương vụ cổ phần hóa các doanh
nghiệp lớn như Công ty Bia rượu Nước giải khát Sài gòn (Sabeco), Tổng
Công ty Viễn thông MobiFone, các cảng biển hay cảng hàng không, đường
cao tốc... sẽ mang lại cơ hội cho SCIC. Điều này cũng có tác dụng thúc
đẩy quá trình cổ phần hóa của các doanh nghiệp nhà nước đi nhanh hơn khi
tiến độ hiện nay vẫn còn khá chậm.
Tại Singapore, công ty đầu tư của chính phủ
quốc gia này là Temasek đã tiếp nhận vốn nhà nước trong các doanh nghiệp
và liên doanh. Sau đó, những năm 1992-2003, Temasek bắt đầu tiếp nhận
vốn của các tập đoàn kinh tế trong các lĩnh vực viễn thông và công ích
khi các doanh nghiệp này cơ bản đã phát triển về quy mô và ổn định về
lợi nhuận. SCIC cũng có thể lựa chọn con đường này để đi.
Nhưng để quản lý quy mô tài sản ngày càng
lớn, SCIC có thể sẽ buộc phải tái cấu trúc bộ máy hoạt động, cải thiện
công tác quản trị và chiến lược phân bổ nguồn lực đầu tư. SCIC cũng nên
đóng góp nhiều hơn vào các định hướng chính sách để phát triển doanh
nghiệp, thay vì chỉ chờ nhận cổ tức như trước đây. Như với Temasek, tập
đoàn này đã bước vào tái cơ cấu từ năm 2003 trở lại đây khi mạnh dạn
thay đổi nhân sự lãnh đạo, thuê các chuyên gia nổi tiếng nước ngoài và
thúc đẩy đầu tư ra nước ngoài
Nguyễn Sơn - Nhịp Cầu Đầu Tư
