Siêu thị Nguyễn
Du, khu siêu thị đầu tiên ở Sài Gòn và có thể nói là toàn cõi VN mở cửa
năm 1967, mang đến cho nhiều gia đình công tư chức ở Sài Gòn những tiện
lợi trong chuyện mua sắm mà trước đó không hề có.
Một dịp sát tết, tôi được đến siêu thị với anh trai, thấy nó giống một cửa hàng cực lớn, máy lạnh mát rượi và đầy những thứ lạ lẫm. Khách mua hàng toàn những người lớn ăn bận lịch sự, nam với áo chemise bỏ vào quần, những người lính và nhiều phụ nữ bận áo dài. Do xe đẩy không có nhiều như bây giờ, khách mua hàng toát mồ hôi sắp hàng tính tiền, tay lủ khủ hàng hóa trong những cái túi lưới.
Siêu thị Nguyễn Du được thiết lập ở góc đường Nguyễn Du và Chu Mạnh
Trinh, Sài Gòn (hai con đường này nay thuộc quận 1, tên đường không
thay đổi cho đến nay) do Tổng cuộc Tiếp tế thành lập. Theo một số tài
liệu, năm 1966, ông Trần Đỗ Cung, đứng đầu cơ quan trên được giao nhiệm
vụ quân bình thị trường. Ngoài việc cấp bách như giải quyết những việc
cần thiết cho đời sống người dân như nhập xe gắn máy, điều hòa việc phân
phối thịt heo, gạo, ông dự tính thiết lập tại VN các trung tâm bán lẻ
để phục vụ đại chúng, nhất là những người có đồng lương ổn định.
Đầu tháng 2.1967, một phái đoàn do ông Cung cử ra đã đến thăm chợ
Mỹ (Commissary) ở đường Hùng Vương, Chợ Lớn để quan sát hoạt động cùng
cách tổ chức của cơ sở này. Sau đó một tuần, ông Trần Đỗ Cung cùng một
chuyên viên tài chính lên đường đi Philippines theo lời mời của Tập đoàn
siêu thị Makati ở thủ đô Manila để nghiên cứu về quản lý, kiểm soát, tổ
chức và sản xuất thực phẩm. Họ còn tiếp tục đến Hồng Kông, Singapore để
tham quan các siêu thị. Sau đó, tổ chức đào tạo về cách vận hành siêu
thị cho nhân viên và tổ chức một khu chợ tết vào tháng 1.1967, vừa để
phục vụ việc mua sắm tết vừa tổ chức buôn bán theo hình thức mới để huấn
luyện nhân viên của mình.
Theo hồi ký của ông Trần Đỗ Cung xuất bản tại Mỹ năm 2011, một kiến
trúc sư người Đức tên Meier đã được thuê vẽ họa đồ xây cất siêu thị,
phối hợp với Công ty NCR về trang bị, thiết bị bên trong. Ngày
16.10.1967, siêu thị đầu tiên ở VN chính thức ra đời, mở đầu một kỷ
nguyên mới cho ngành bán lẻ. Từ cửa vào, khách đi tay không vô siêu thị
bằng một cửa quay, tự lấy một giỏ xách hay xe đẩy và đi lựa chọn hàng đã
ghi sẵn giá trên kệ. Chọn xong, họ tính tiền ở các quầy thu ngân có máy
tính tự động. Siêu thị này có 6 quầy thu ngân ở cửa ra, trong đó có một
“quầy hỏa tốc” dành cho những người mua ít hàng.
Còn có một lối ra cho người không mua hàng. Cách thức không khác gì siêu thị ngày nay, nhưng khi nó được áp dụng cách nay gần 50 năm thì là một sự ngạc nhiên và kỳ thú đối với khách mua hàng Sài Gòn. Trong hồi ký, tác giả tả không khí lúc đó: “Siêu thị đã hoàn tất trên đường Nguyễn Du, có bãi đậu xe rộng rãi. Ngày khai trương cả đoàn xe Honda, Mobylette và Vespa rầm rập kéo đến chở vợ con hí hửng bước vào ngôi chợ tối tân mới mở cửa, phục dịch khách mua hàng một cách niềm nở và lịch sự”.
Còn có một lối ra cho người không mua hàng. Cách thức không khác gì siêu thị ngày nay, nhưng khi nó được áp dụng cách nay gần 50 năm thì là một sự ngạc nhiên và kỳ thú đối với khách mua hàng Sài Gòn. Trong hồi ký, tác giả tả không khí lúc đó: “Siêu thị đã hoàn tất trên đường Nguyễn Du, có bãi đậu xe rộng rãi. Ngày khai trương cả đoàn xe Honda, Mobylette và Vespa rầm rập kéo đến chở vợ con hí hửng bước vào ngôi chợ tối tân mới mở cửa, phục dịch khách mua hàng một cách niềm nở và lịch sự”.
Sau khi khai trương hơn một tháng,
siêu thị Nguyễn Du tổ chức một sự kiện đánh dấu sự thành công của mình.
Khi người khách thứ 100.000 đến đây và đặt tay vào cửa quay, loa phóng
thanh phát to: “Hoan nghênh công dân siêu thị thứ 100.000, là anh Lê Văn
Sâm...”. Anh được choàng băng kỷ niệm và được ông quản đốc trao tặng
giải thưởng trị giá 10.000 đồng.
Siêu thị Nguyễn Du nằm trên diện tích 30.000 m2, ở một khu phố còn
vắng vẻ không phù hợp cho việc buôn bán lắm nhưng khi siêu thị được lập
ra, số khách hàng lui tới được đánh giá là “ngoài mức tưởng tượng”.
Trung bình mỗi ngày có khoảng 2.500 người đến mua sắm và doanh thu mỗi
ngày tối đa là 1,5 triệu đồng thời đó.
Trước khi siêu thị được thành lập, trong giới doanh thương Sài Gòn,
tuy rất nhanh nhạy với cái mới đã có nhiều ý kiến cho rằng đây là việc
làm “không tưởng”. Tuy nhiên, Tổng cuộc Tiếp tế với ý định sẽ thiết lập
các chuỗi dây chuyền siêu thị tư nhân đã không chùn bước. Sau khi siêu
thị này hình thành ít lâu, họ nhận được nhiều thư tán thưởng và nhiều tư
nhân tấp nập gửi đơn đến đề nghị cộng tác thiết lập siêu thị tư nhân
dưới hình thức này hay hình thức khác. Đến tháng 12, đã có hai siêu thị
tư nhân cỡ nhỏ là An Đông và Đoàn Thị Điểm mở ra. Cái thứ ba ở Biên Hòa
được trang bị để mở vào Tết Mậu Thân năm 1968.
Siêu thị này và những siêu thị nhỏ khác ở Sài Gòn và các vùng lân
cận hoạt động đến 1975 thì chấm dứt. Sau đó là khoảng thời gian vắng
bóng siêu thị cho đến gần 20 năm sau mới xuất hiện trở lại (khoảng
1993). Đến nay nhiều người vẫn cho rằng, siêu thị ở VN bắt đầu quá muộn
mà không biết nó đã hình thành từ gần nửa thế kỷ nay và đã được tổ chức
hoạt động rất tốt không khác gì các siêu thị bây giờ.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Đi trước cả Bangkok
Sau khi siêu thị Nguyễn Du được thành lập không lâu,
ông Cung được SMI (Viện Siêu thị - Super Marketing Institute) mời qua
Bangkok (Thái Lan) gặp các nhà buôn Thái để trình bày kinh nghiệm khi
hình thành siêu thị đầu tiên này. Như vậy, dù đang trong hoàn cảnh chiến
tranh, Sài Gòn đã đi trước Bangkok, một thành phố lớn sống trong hòa
bình về việc buôn bán lẻ qua hệ thống siêu thị.
|
Phạm Công Luận
Báo Thanh Niên
