Sau 17 năm hình thành, thị trường chứng
khoán (TTCK) Việt Nam đã phát triển ổn định và bắt đầu đi vào chiều sâu,
đòi hỏi sự hoàn thiện tiếp theo của cấu trúc thị trường. Mà như ông
Dương Ngọc Tuấn, Phó tổng giám đốc Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam
(VSD), thì thị trường chứng khoán phái sinh (TTCKPS) là mảng cần thiết
để hoàn thiện bức tranh tổng thể của TTCK Việt Nam. “Đây là thời điểm
chín muồi cho sự ra đời của CKPS”, ông Tuấn nhấn mạnh.
Rủi ro giảm…
TTCKPS khai sinh sẽ tạo nhiều thuận lợi
hơn cho các nhà đầu tư (NĐT) tham gia TTCK. Thứ nhất là phòng ngừa rủi
ro; thứ hai là kinh doanh đầu cơ dựa vào biến động giá thị trường; thứ
ba, khi tham gia TTCKPS, NĐT sẽ gặp được nhiều định chế tài chính có
định mức tín nhiệm tốt hơn, có điều khoản vay tốt hơn. Cuối cùng, TTCKPS
ra đời giúp NĐT chuyên nghiệp như công ty quản lý quỹ có thể đa dạng
hóa sản phẩm tốt hơn.
Theo ông Nguyễn Anh Phong, Phó tổng giám
đốc HNX, chức năng chính của TTCKPS là giúp NĐT phòng ngừa rủi ro. Khi
NĐT có công cụ để hạn chế được rủi ro, sẽ yên tâm đầu tư hơn và sẽ giúp
TTCK Việt Nam có thể thu hút thêm các nguồn lực đang còn tiềm ẩn.
| TTCKPS ra đời thì thị trường cơ sở phát triển hiệu quả hơn |
“TTCKPS chịu ảnh hưởng rất lớn của TTCK
cơ sở, nên mối quan hệ giữa TTCKPS và cơ sở là rất mật thiết. TTCKPS ra
đời thì thị trường cơ sở phát triển hiệu quả hơn. TTCKPS thể hiện kỳ
vọng của các NĐT đối với TTCK cơ sở, làm cho giá hàng hóa cơ sở mang
tính thị trường mạnh hơn. Theo chúng tôi, thời điểm này, khi đã hội tụ
đủ các yếu tố cần thiết, TTCKPS ra đời sẽ hỗ trợ tích cực cho TTCK Việt
Nam”, ông Phong nói.
Theo bà Nguyễn Vũ Thùy Hương, CTCP Chứng
khoán Sài Gòn (SSI), NĐT có thể coi CKPS như một công cụ đầu tư và sản
phẩm đầu tư thông thường, NĐT khi muốn giao dịch chỉ cần mở tài khoản và
cách thức đặt lệnh giống thị trường cơ sở. Điểm khác biệt là trên thị
trường cơ sở, tỷ lệ margin ở mức 50-50, nhưng trên TTCKPS, tỷ lệ margin
lên đến 80-20 hoặc 70-30. Thứ nữa, NĐT có thể bán tài sản khi chưa sở
hữu nó, NĐT mua và bán tài sản ngay trong ngày (T+0) với cơ chế “mark to
market”, nghĩa là cứ đến cuối ngày biết lỗ và lãi bao nhiêu và lỗ lãi
được hạch toán ngay trong tài khoản. Nếu lỗ, NĐT phải nộp bổ sung thêm
vào khoản ký quỹ.
Vấn đề là NĐT cần nhận thức rõ về rủi ro khi tham gia thị trường.
Gia tăng cơ hội
Song, dưới góc nhìn của mình, ông Nguyễn
Duy Hưng, Chủ tịch SSI cho rằng, TTCK được hình thành với sứ mệnh quan
trọng nhất là huy động vốn cho nền kinh tế và DN, huy động vốn từ NĐT,
nên đối tượng quan trọng nhất của TTCK là NĐT. Vấn đề là làm thế nào
kiểm soát được và phát triển được.
“Mối quan tâm lớn của NĐT là tính thanh
khoản, khả năng kiếm lợi nhuận và công cụ phòng ngừa rủi ro. Trên thị
trường hiện nay có rất nhiều sản phẩm tài chính trá hình không được kiểm
soát bởi cơ quan quản lý. TTCKPS giúp NĐT có công cụ hedging, như
trường hợp “hãy chọn giá đúng”, nếu thị trường biến động không như dự
đoán thì thị trường này sẽ cho NĐT có công cụ để cắt lỗ”, ông Hưng cho
biết.
Liên quan đến tính minh bạch của thị
trường và khả năng kiểm soát các giao dịch không rõ ràng của các thành
viên thị trường, ông Dương Ngọc Tuấn cho biết, VSD chịu trách nhiệm đảm
bảo thanh toán bù trừ để thị trường vận hành trơn tru, an toàn. Thành
viên tham gia TTCKPS có điểm khác so với thị trường cơ sở ở chỗ, thành
viên tham gia bù trừ thanh toán ở TTCKPS được yêu cầu cao hơn về vốn, cơ
sở vật chất kỹ thuật và con người. Xét về vốn thì các thành viên bù trừ
chung phải đáp ứng yêu cầu số vốn trên 1.200 tỷ đồng; đây là nhóm được
cung cấp dịch vụ cho khách hàng, cho chính mình và cả các đối tượng
khác. Nhóm đối tượng là thành viên bù trừ trực tiếp chỉ cho khách hàng
của mình và chính mình, thì yêu cầu vốn thấp hơn, khoảng 900 tỷ đồng.
Đối với NHTM thì mức yêu cầu tương đương 5.000 - 7.000 tỷ đồng.
Về phía NĐT, khi tham gia TTCKPS thì
trước khi thực hiện giao dịch phải mở tài khoản ký quỹ tại các thành
viên bù trừ để thực hiện ký quỹ cho VSD. Tài sản ký quỹ nộp lên VSD
thông qua thành viên bù trừ, có thể bằng tiền hoặc chứng khoán. Nếu bằng
tiền thì ở mức tối thiểu là 8% giá trị tài sản cơ sở, phần còn lại có
thể là chứng khoán nhưng phải trong danh mục chứng khoán cho phép làm
tài sản đảm bảo theo quy định của VSD. Lệnh giao dịch của NĐT sẽ được
các thành viên giao dịch chuyển vào hệ thống, hàng ngày trong phiên giao
dịch khi mà kết quả giao dịch được thực hiện xong, VSD sẽ nhận kết quả
giao dịch từ sở giao dịch về và thực hiện thế vị. Lúc này, VSD trở thành
đối tác trung tâm của các bên giao dịch.
Với cơ chế này, VSD trở thành đối tác
chính thức của các đối tượng giao dịch và là bên chịu trách nhiệm thực
hiện nghĩa vụ giao dịch. Trong trường hợp bên còn lại mất khả năng thanh
toán thì VSD vẫn phải có trách nhiệm.
Thời Báo Ngân Hàng
