Mới đây, Thủ
tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã nâng hạn mức nắm giữ của các nhà đầu
tư nước ngoài (NĐTNN) lên trên 30% cổ phần tại các NH Việt Nam trở
thành định hướng hết sức quan trọng và phù hợp đối với các NH. Do đó,
M&A trong lĩnh vực này sau 3 năm ì ạch nay lại có cơ sở để trở thành
điểm nóng trong định hướng kinh doanh của các NH năm 2017.
Từ đầu năm 2015 đến nay, chủ trương của
Thống đốc NHNN Việt Nam là triển khai quyết liệt công tác hợp nhất, sáp
nhập các NH để ổn định hệ thống. Do đó, kể cả những NH đang khỏe mạnh
cũng sáp nhập lại với nhau để tạo ra một NH có quy mô lớn hơn và không
loại trừ sẽ có cả những NH nhà nước sáp nhập; có cả những NH nhà nước
sáp nhập với NH cổ phần và cả những NH cổ phần hoạt động lành mạnh cũng
sáp nhập với nhau.
Đặc biệt là khi Thông tư 36/2014/TT-NHNN
chính thức được áp dụng vào đầu tháng 2/2015, một lần nữa siết lại tình
trạng sở hữu chéo trong hệ thống khi quy định một NHTM chỉ được sở hữu
tối đa 2 TCTD và tỷ lệ không quá 5%. Với quy định này thời gian qua có
nhiều NH buộc tiếp tục thoái vốn. Chẳng hạn tại Vietcombank hiện NH sở
hữu cổ phần tại 5 TCTD, theo quy định buộc phải thoái vốn hoàn toàn tại
ít nhất 3 TCTD.
Ngoài ra, Vietcombank cũng phải giảm tỷ
lệ sở hữu của mình tại MB, Eximbank, OCB, Tài chính Xi măng từ mức 8 –
9% hiện nay xuống dưới 5%. Eximbank cũng buộc phải giảm tỷ lệ sở hữu tại
Sacombank xuống dưới 5%, thay vì 9,7%. Tương tự Maritime phải giảm tỷ
lệ sở hữu tại MDB từ 10% xuống 5% …
Việc giảm tỷ lệ sở hữu tại một số NH của
các NH lớn diễn ra khá suôn sẻ. Ngược lại việc kêu gọi vốn thiếu hụt
tại các NH nhỏ bị rút vốn lại vô cùng khó khăn. Bởi, động thái của NHNN
trong chủ trương tái cấu trúc 3 năm nay là khuyến khích các NH không chỉ
sáp nhập tự nguyện mà còn tính đến cả chuyện can thiệp bắt buộc để lành
mạnh hệ thống. Một NH nhỏ khi bị rút vốn sẽ phải sáp nhập vào những NH
có quy mô lớn hơn. Trong đó, hướng đến các NH cổ phần lớn có sự chi phối
của NHNN trở thành tập đoàn tài chính mạnh.
Chủ trương là vậy, song để thực hiện
chuyện kêu gọi vốn hay tự bán cổ phần cho những NH lớn trong nước không
phải là chuyện dễ. Đặc biệt là trong xu thế khó khăn chung của thị
trường, việc sáp nhập các NH trong nước với nhau trở nên khó khăn hơn.
Để cứu vãn tình thế, nhiều NH trong nước
chuyển hướng tìm kiếm vốn từ các NĐTNN, họ kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội tốt
hơn. Tuy nhiên, suốt thời gian qua, việc thỏa thuận bán vốn cho NĐTNN
cũng không thực sự suôn sẻ khi các quy định về bán vốn còn vướng ở nhiều
khâu.
Chẳng hạn, từ đầu năm 2014, Chính phủ đã
ban hành Nghị định 01/2014, theo đó tỷ lệ sở hữu cổ phần của một nhà
đầu tư chiến lược nước ngoài, hoặc của một nhà đầu tư tổ chức nước ngoài
và các cá nhân liên quan không được vượt quá 20% vốn điều lệ của một
TCTD Việt Nam, tức cao hơn 5% so với quy định tại Nghị định 69/2007.
Tổng mức sở hữu cổ phần của NĐTNN không vượt quá 30% vốn điều lệ của một
NHTM Việt Nam.
Đồng thời, tại một số TCTD yếu kém, tỷ
lệ sở hữu này có thể được nâng lên không hạn chế và do Thủ tướng quyết
định cho từng trường hợp. Điều này đã không thỏa mãn được mong muốn của
khối NĐTNN nên chuyện bán vốn thành công cho khối ngoại không đạt được
nhiều kết quả.
Theo chia sẻ của một lãnh đạo NHTMCP tại
TP.HCM, cho đến nay NĐTNN tại các NH trong nước vẫn chỉ được nắm giữ
tối đa 30% vốn điều lệ của một NH nội, trong đó đối tác chiến lược được
phép sở hữu tối đa 20%. Với quy định hiện tại, ngoại trừ SCB được chấp
thuận về mặt chủ trương cho NH này tìm kiếm cổ đông ngoại mua cổ phần
trên 50% vốn điều lệ, hầu hết các NHTM niêm yết hay chưa niêm yết đã
chạm mức trần quy định về tỷ lệ sở hữu của khối ngoại.
Để việc bán vốn diễn ra thành công, thì
mức nới room một số NHTM mong muốn là 35-49%. Trong khi đó, các tổ chức
nước ngoài cũng đã có các kiến nghị tăng mức sở hữu của NĐTNN tại các NH
lên 50% và thậm chí là 65%.
Như vậy, dù chưa biết tỷ lệ nới room
dành cho NĐTNN tại các TCTD trong nước là bao nhiêu, song phát biểu của
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trước 16 quỹ đầu tư lớn nắm giữ nguồn vốn
khoảng 9.500 tỷ USD, trong đó có nhiều tên tuổi lớn như Quỹ State Street
Global Advisors, Quỹ Morgan Stanley, Quỹ Colbert Nocom… đã tạo ra kỳ
vọng rất lớn cho ngành NH trong nước về việc bán cổ phần, hay nói khác
hơn là xu hướng M&A ngành NH sẽ sớm sôi động trở lại.
Trước thay đổi tích cực về mặt chính
sách, TS. Cao Sỹ Kiêm cho rằng, khi các quy định về nới room cho NĐTNN
được thông suốt, thị trường Việt Nam có thể hình thành được các định chế
tài chính lớn cạnh tranh được với các nước trong khu vực. Mặt khác,
muốn đạt mục tiêu kiểm soát nợ xấu như kỳ vọng 3% cuối năm nay, việc tái
cấu trúc các NH nhỏ vào một tổ chức lớn mạnh là điều cần thiết.
Trong đó, theo số liệu của Vụ Quản lý
cấp phép các TCTD và hoạt động NH, toàn hệ thống còn đến 12 NH có vốn
điều lệ dưới 4.000 tỷ đồng và nhiều TCTD đang gặp vấn đề trong hoạt
động, cần phải hợp tác với các đối tác tương xứng để tái cấu trúc.
Trong khi đó, TS. Trần Du Lịch cũng nhận
định, cần đẩy mạnh M&A thì NH mới đạt được kỳ vọng mục tiêu kiểm
soát nợ xấu. Đồng thời, việc nới room mặc dù có rủi ro nhưng cũng cần
phải xem xét sớm theo từng trường hợp cụ thể như SCB để các NH có thêm
nguồn lực tái cơ cấu.
>> Mở tài khoản chứng khoán - Tư vấn đầu tư chứng khoán - Ủy thác đầu tư
Thời Báo Ngân Hàng
