Không
giống như doanh nghiệp thông thường, ngân hàng hoạt động trên cơ sở mỗi
nghiệp vụ được dựa trên nền tảng hàng loạt văn bản quy chế, quy trình,
quy định.
Các văn
bản quy định nội bộ của ngân hàng lại có mối liên hệ chặt chẽ với các
văn bản pháp quy. Pháp luật có sự thay đổi, thì quy trình nội bộ của
ngân hàng cũng phải thay đổi.
Thay đổi cơ bản từ Bộ luật Dân sự năm 2015
Bộ luật Dân sự năm 2015, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2017, ngay lập tức đã tác động đến hệ thống ngân hàng.
Hãy thử hình dung trường hợp ngân hàng
cho doanh nghiệp vay vốn đầu tư một hệ thống máy móc, thiết bị. Ngay khi
khách hàng mua hệ thống máy móc thiết bị, ngân hàng và khách hàng đã
tiến hành ký hợp đồng thế chấp, đăng ký giao dịch bảo đảm.
Nếu như trước đây, quyền ưu tiên xử lý
tài sản bảo đảm chắc chắn thuộc về ngân hàng, nhưng nay thì ngân hàng
không thể chủ quan, vì có một quy định mới trong Bộ luật Dân sự 2015 làm
thay đổi vấn đề này.
Đó là biện pháp bảo đảm có tên gọi "bảo
lưu quyền sở hữu", xuất hiện bên cạnh các biện pháp bảo đảm quen thuộc
như cầm cố, thế chấp, bảo lãnh, ký quỹ...
Bảo lưu quyền sở hữu cho phép các bên
thỏa thuận quyền sở hữu tài sản chỉ chuyển từ bên bán tới bên mua khi
việc thanh toán hoàn tất. Giả sử các bên mua bán thực hiện “bảo lưu
quyền sở hữu” và đăng ký giao dịch bảo đảm trước thì hợp đồng thế chấp
của ngân hàng sẽ xếp thứ tự ưu tiên sau.
Không chỉ có “bảo lưu quyền sở hữu” mà
“cầm giữ tài sản” cũng mới xuất hiện với tư cách một biện pháp bảo đảm
thực hiện nghĩa vụ trong các giao dịch dân sự. Như vậy, các thay đổi này
đòi hỏi hệ thống ngân hàng phải có những nghiên cứu để cập nhật, sử
dụng các biện pháp bảo đảm mới trong nghiệp vụ bảo đảm tiền vay hoặc có
các nghiên cứu phát hiện rủi ro, giải pháp quản lý.
Bộ luật Dân sự 2015 cũng có hàng loạt
điểm mới, chẳng hạn như cơ chế ủy quyền thông thoáng hơn. Nếu trước đây,
việc ủy quyền lại chỉ có thể thực hiện một lần, thì nay có thể ủy quyền
lại nhiều lần với các điều kiện luật định.
Các quy định về chủ thể pháp lý như cá
nhân, pháp nhân, hộ gia đình có sự thay đổi. Đáng chú ý là các nội dung
quy định mới về hợp đồng vay tài sản, lãi suất (mức lãi suất trần của
hợp đồng vay tài sản), lãi quá hạn, lãi phạt đều được quy định hoàn toàn
mới trong Bộ luật Dân sự. Các quy định này sẽ thực sự tác động trực
tiếp vào hệ thống các nghiệp vụ của ngân hàng như giao dịch tài khoản,
huy động vốn, cho vay, bảo lãnh…
Những hướng dẫn mới của Ngân hàng Nhà nước
Không chỉ chịu tác động từ những quy
định mới của Bộ luật Dân sự, hoạt động kinh doanh ngân hàng cũng chịu sự
điều chỉnh của hàng loạt văn bản pháp quy nghiệp vụ chuyên ngành hoàn
toàn mới. Ngân hàng Nhà nước đã ban hành một loạt thông tư quy định
nghiệp vụ cho lĩnh vực ngân hàng. Có những Thông tư sẽ sớm tác động tức
thời với ngành ngân hàng như Thông tư số 39/2016/TT-NHNN.
Từ ngày 15/3/2016 trở đi, toàn bộ hoạt
động cho vay của các ngân hàng vốn hơn 16 năm qua thực hiện trên cơ sở
Quy chế cho vay số 1627 sẽ phải thay đổi dựa trên các quy định tại Thông
tư số 39/2016/TT-NHNN.
Có những thông tư được ban hành với hiệu
lực áp dụng muộn hơn vào thời điểm giữa năm như Thông tư số 35 về an
toàn bảo mật thông tin cho dịch vụ internet banking (có hiệu lực từ ngày
1/7/2017).
Xa hơn nữa, Thông tư số 41/2016/TT-NHNN
có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2020. Tuy nhiên, nếu nghiên cứu kỹ sẽ
thấy các ngân hàng nên giật mình với thời hạn tưởng dài mà hóa ngắn tại
thông tư này.
Các tỷ lệ, giới hạn an toàn vốn đối với
ngân hàng theo hướng dẫn tại Thông tư cần sự khẩn trương nghiên cứu,
chuẩn bị ngay từ bây giờ. Các ngân hàng thiếu chủ động trong kế hoạch
ứng phó, triển khai có thể rơi vào tình trạng khó khăn trong thực thi kế
hoạch tăng trưởng những năm tới.
Bên cạnh đó, có những chính sách nghiệp
vụ mới đến từ các văn bản hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước như Thông tư
số 43 về cho vay tiêu dùng của công ty tài chính, hay Thông tư số 40 về
sản phẩm phái sinh giá cả hàng hóa của ngân hàng thương mại.
Mặc dù giới ngân hàng đã thực tế triển
khai các nghiệp vụ giao dịch dạng này, nhưng quy định mới tại các thông
tư sẽ thiết lập cơ bản nền tảng pháp lý chính thức cho nghiệp vụ.
Với những quy định mới trên đây, các ngân hàng phải có nhiều thay đổi về hệ thống quy trình nghiệp vụ trong năm 2017.
