Sôi động cổ phiếu ESOP

Gần kết thúc mùa đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2017 cũng là lúc bức tranh phát hành cổ phiếu ưu đãi cho cán bộ công nhân viên (ESOP) trở nên sinh động hơn.

Có ít nhất 30-40 công ty niêm yết dự định phát hành cổ phiếu ESOP.  

• ESOP: Của cho và cách cho

Ai phát hành cổ phiếu ESOP?

Từ trong nội dung nghị quyết đại hội cổ đông của các doanh nghiệp, có thể ước tính ít nhất 30-40 công ty niêm yết dự định phát hành cổ phiếu ESOP như  Vinamilk (VNM), Thế Giới Di Động (MWG), Coteccons (CTD), FPT, Đường Quảng Ngãi (QNS), Thiên Long (TLG), Masan Consumer (MSC), Đầu tư xây dựng 3-2 (C32), Dược Hậu Giang (DHG)...

Điểm chung của phần lớn các doanh nghiệp triển khai ESOP là kinh doanh khả quan. Chẳng hạn, năm 2016, Thiên Long đạt doanh thu hơn 2.100 tỉ đồng, tăng 15%, còn lợi nhuận sau thuế đạt 240 tỉ đồng, tăng 28%. Đối với Thế Giới Di Động, 2016 là năm thắng lớn trong mọi mặt, từ khẳng định vị thế dẫn đầu mảng bán lẻ công nghệ, điện máy cho đến đẩy mạnh phát triển các mảng (siêu thị thực phẩm Bách Hóa Xanh, xây dựng trang thương mại điện tử B2C vuivui.com) và đạt kinh doanh ấn tượng (doanh thu khoảng 2 tỉ USD, lợi nhuận sau thuế tăng 47%). Năm 2016, Coteccons cũng chứng kiến doanh thu tăng 52%, trong khi lợi nhuận tăng gần gấp đôi.

Với kết quả kinh doanh lạc quan, theo ông Nguyễn Bá Dương, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Coteccons, doanh nghiệp thực hiện ESOP là để khích lệ tinh thần và tạo động lực cho nhân viên. Trong một bài viết của mình, ông Phan Lê Thành Long, Giám đốc Viện Kế toán - Kiểm toán AFA Research & Education, từng cho rằng: “Phát hành ESOP được các công ty nước ngoài áp dụng khá lâu, trở thành công cụ hiệu quả giúp doanh nghiệp thu hút và giữ chân người tài”.

Các công ty lớn như FPT, Thế Giới Di động, Vinamilk, Coteccons... ưa thích ESOP còn vì đây là cách thưởng không tốn tiền. Dòng tiền và kinh doanh của doanh nghiệp nhờ đó không chịu tác động tiêu cực. Đó là lý do nhiều doanh nghiệp đã chọn cách phát hành ESOP trong cả giai đoạn chứ không phải chỉ theo từng năm. Chẳng hạn, chương trình ESOP của Coteccons kéo dài 5 năm (2016-2020). Nhưng để việc phát hành ESOP không ảnh hưởng nhiều đến diễn biến giá cổ phiếu và tâm lý nhà đầu tư, Coteccons đã điều chỉnh lại phương án. Từ chỗ kế hoạch ban đầu là thưởng khích lệ ban điều hành và cán bộ chủ chốt theo hình thức phát hành ESOP, Coteccons hiện dự tính chỉ phát hành ESOP một nửa, còn lại một nửa giá trị thưởng là khuyến khích bằng tiền.
Đối với Thế Giới Di Động, Chủ tịch Nguyễn Đức Tài chia sẻ với cổ đông, năm 2017, Công ty vẫn tiếp tục áp dụng chính sách thưởng cổ phiếu ESOP cho ban điều hành và cán bộ quản lý chủ chốt nhưng sẽ dựa vào kết quả kinh doanh 2017. Nếu lợi nhuận sau thuế tăng trưởng trên 10%, phần trăm ESOP sẽ tính trên phần trăm tăng trưởng lợi nhuận này x 0,1 và khống chế tối đa ở mức 3% tổng lượng cổ phiếu đang lưu hành. Nếu lợi nhuận tăng trưởng dưới 10%, Công ty không phát hành ESOP. Bên cạnh đó, Thế Giới Di Động cũng sẽ điều chỉnh giảm tỉ lệ ESOP xuống còn 80% mức ESOP dự kiến phát hành nếu đà tăng giá cổ phiếu MWG không cao hơn 10% so với đà tăng của VN-Index. Kế hoạch ESOP này rõ ràng khác biệt so với năm ngoái, khi Công ty phát hành ESOP theo số lượng cổ phiếu cụ thể (7,33 triệu cổ phiếu) và chỉ bị hạn chế chuyển nhượng hoàn toàn trong 1 năm (nay là không được chuyển nhượng trong 4 năm).

Các doanh nghiệp cũng rất dè dặt trong việc tính toán tỉ lệ ESOP. Mức ESOP tối đa mà các công ty đưa ra là 3% tổng lượng cổ phiếu đang lưu hành. Còn lại đa số chỉ trong khoảng 1-2%. Có doanh nghiệp như Dược Hậu Giang chỉ phát hành ESOP ở mức khiêm tốn.

Dung hòa quyền lợi

Thông thường, chỉ một số cá nhân quan trọng, thuộc cấp lãnh đạo hoặc quản lý cấp cao, cấp trung và gắn bó lâu năm mới được hưởng quyền lợi ESOP. Giá bán cổ phiếu theo hình thức ESOP, đúng như tên gọi, rất ưu đãi, thường bằng mệnh giá (10.000 đồng) hoặc chỉ bằng 1/2-1/3 giá trị sổ sách. Nếu tính trên thị giá, chênh lệch càng lớn. Bởi thế, nhiều thành viên chủ chốt ở những công ty như FPT, Thế Giới Di động, Vinamilk, Masan... đã giàu lên nhờ vào số lượng cổ phiếu được mua bán ưu đãi qua các kỳ ESOP. Các cá nhân được tham gia mua cổ phiếu theo chương trình ESOP cũng rất hoan hỉ, vì hình thức thưởng này còn giúp họ đỡ được chi phí thuế thu nhập cá nhân.

Tuy nhiên, chính vì ban điều hành và cán bộ chủ chốt nhận được ưu đãi lớn từ các chương trình ESOP mà trong một số trường hợp, cổ đông cảm thấy không công bằng và tìm cách phản bác. Năm 2013, trong Đại hội đồng cổ đông, cổ đông lớn của Vinamilk là SCIC đã phủ quyết tờ trình liên quan đến nội dung phát hành cổ phiếu ESOP. Phải 3 năm sau, Vinamilk mới lại đưa vấn đề này ra giữa đại hội và được thông qua.
Cũng từ câu chuyện này, các doanh nghiệp đã ít nhiều rút kinh nghiệm trong việc hài hòa quyền lợi các bên. Để nhận được sự đồng thuận từ cổ đông, vài năm trở lại đây, các chương trình ESOP thường được doanh nghiệp thực hiện song song với kế hoạch phát hành cổ phiếu thưởng hoặc chi trả cổ tức với tỉ lệ hấp dẫn cho cổ đông. Bằng chứng là bên cạnh trình ra trước cổ đông phương án phát hành ESOP, Hội đồng Quản trị Thiên Long cũng đã song song thực hiện chính sách trả cổ tức với tỉ lệ 50% vốn điều lệ, vừa bằng tiền (20%) vừa bằng cổ phiếu (30%).

Đặc biệt, để tránh các tác động ngay tức thì đến giá cổ phiếu, gây ảnh hưởng đến quyền lợi cổ đông, các công ty sẽ định ra cột mốc hạn chế việc chuyển nhượng cổ phiếu. Tùy cân nhắc lựa chọn mà doanh nghiệp sẽ ước định thời gian có thể từ 1-5 năm. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng dùng các con số kinh doanh vượt trội để thuyết phục cổ đông ủng hộ ESOP. Thực tế, kinh doanh tăng trưởng đã giúp diễn biến giá cổ phiếu VNM, MWG... sớm lấy lại phong độ và tăng mạnh. Nhờ đó, nhà đầu tư không lo ngại nhiều về hiện tượng pha loãng cổ phiếu từ các đợt ESOP. Kết quả là năm nay, dù nhiều doanh nghiệp vẫn duy trì chương trình ESOP lớn nhưng các tranh cãi nảy lửa đã không diễn ra.

>> Liên hệ Mua bán cổ phiếu - Tư vấn đầu tư - Ủy thác đầu tư

 NCĐT

Tranh cãi quanh khoản thưởng cổ phiếu cho nhân viên

Phát hành cổ phiếu thưởng cho cán bộ, nhân viên được lãnh đạo nhiều doanh nghiệp coi là biện pháp giữ người tài, song lại khiến nhiều cổ đông lo ngại vì ảnh hưởng đến quyền lợi.

3 ngày trước, cuộc họp Đại hội đồng cổ đông của Công ty cổ phần Container Việt Nam - Viconship (Mã CK: VSC) tiếp tục diễn ra với những tranh luận tương tự nhiều năm gần đây, khi có ý kiến cổ đông không đồng tình với ban lãnh đạo về phương án phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động (ESOP), hay còn gọi là thưởng cổ phiếu cho cán bộ, nhân viên.

Với số lượng tối đa 900.000 cổ phần dự kiến năm nay, giá trị cổ phiếu ESOP tính theo giá phát hành đạt khoảng 13,5 tỷ đồng, song nếu căn cứ theo thị giá cổ phiếu VSC, con số này đạt gần 52 tỷ đồng.

Một số ý kiến tại cuộc họp cho rằng, câu chuyện ESOP của Viconship không phải giờ mới được nói đến mà nhiều năm nay đã không được sự ủng hộ của cổ đông, nguyên nhân là bởi doanh thu Viconship tuy tăng đều trong 4 năm nhưng lợi nhuận trồi sụt, hầu như không tăng trưởng. 

Cuối cùng, mặc dù tờ trình phát hành vẫn được thông qua nhưng tỷ lệ tán thành của cổ đông chỉ đạt gần 75%, số còn lại không đồng tình hoặc không có ý kiến. Trong khi đó, những tờ trình khác hầu hết được thông qua với tỷ lệ 100%.

Câu chuyện tương tự cũng diễn ra sau cuộc họp cổ đông hồi giữa tháng 3 của Công ty cổ phần Phú Tài (Mã CK: PTB). Dù kế hoạch kinh doanh năm 2017 tiếp tục giữ tốc độ tăng trưởng 26,5%, cổ tức cũng được hứa hẹn trả với tỷ lệ 30% (10% tiền mặt và 20% cổ phiếu)... nhưng thị giá cổ phiếu PTB vẫn giảm 10% sau 1 tuần diễn ra cuộc họp.

Nguyên nhân theo một số nhà đầu tư là bởi quyết định tiếp tục thực hiện phương án phát hành ESOP với tỷ lệ 5% cổ phiếu đang lưu hành cho cán bộ công nhân viên của Phú Tài. Tỷ lệ được đánh giá là khá cao so với nhiều công ty khác trên thị trường. 

Nhiều cổ đông tỏ ra nghi ngại khi doanh nghiệp liên tục thực hiện phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn dành cho người lao động (ESOP).

Anh Phương, một nhà đầu tư có 5 năm kinh nghiệm trên thị trường chứng khoán cho rằng việc các cổ đông phản ứng khi doanh nghiệp đề xuất phát hành ESOP chủ yếu do lo ngại pha loãng cổ phiếu, ảnh hưởng đến thị giá. Bên cạnh đó, việc thưởng bằng cổ phiếu đều đặn qua các năm với lý do giữ người tài khiến nhà đầu tư lo ngại có thể tác động tiêu cực đến động lực làm việc của nhân viên.

Một cổ đông cá nhân của Viconship tại Đại hội mới diễn ra đã chất vấn ban lãnh đạo: "Việc liên tục phát hành ESOP với mức giá gần như cho không sẽ khiến nhân viên có tư tưởng phải có ESOP mới gắn bó với công ty, điều này về lâu dài sẽ ảnh hưởng đến động lực phát triển".

Tại Đại hội đồng cổ đông của Công ty cổ phần Đầu tư Thế giới Di động (Mã CK: MWG) năm 2014, đại diện hai quỹ đầu tư là Dragon Capital và Vietnam Holdings đều lên tiếng cho rằng tỷ lệ phát hành ESOP 5% theo đề xuất của ban lãnh đạo MWG là quá cao, sẽ khiến sở hữu của những quỹ này bị pha loãng. 

Trước đó, khi Đại hội đồng cổ đông thường niên của Công ty Sữa Việt Nam (Vinamilk - Mã CK: VNM) họp năm 2013, ông Lê Song Lai - thành viên Hội đồng quản trị, đồng thời là đại diện cho phần vốn góp của SCIC tại Vinamilk cũng không đồng tình với đề xuất phát hành ESOP của ban lãnh đạo bởi lo ngại việc này sẽ làm pha loãng và ảnh hưởng đến tỷ lệ sở hữu. Kế hoạch này phải đợi đến năm 2016 mới được thông qua.

Theo một số nhà đầu tư chứng khoán, kế hoạch phát hành cổ phiếu ESOP liên tục của một số doanh nghiệp cũng khiến bản thân họ có sự nghi ngại về vấn đề quản trị trong dài hạn. "Việc phát hành ESOP thông thường đến từ kết quả kinh doanh tăng trưởng, song điều này có thể tạo động lực cho ban điều hành đặt kế hoạch thấp xuống hoặc tìm cách làm đẹp hơn số liệu kế toán", một nhà đầu tư chia sẻ.

Từ phía ban lãnh đạo doanh nghiệp, câu chuyện ESOP phần lớn được đưa ra với mục tiêu "giữ người tài". Ông Nguyễn Việt Hòa - Chủ tịch Viconship đã chia sẻ, mức lương bình quân của nhân viên Viconship ở mức thấp so với các doanh nghiệp cùng ngành (hơn 10 triệu đồng mỗi tháng). Bản thân đơn vị này cũng thường xuyên bị các công ty khác "câu" người tài.

Thực tế một số lãnh đạo doanh nghiệp cũng lên tiếng trấn an cổ đông rằng, việc phát hành ESOP thường kèm theo nhiều điều kiện ràng buộc như thời gian hạn chế chuyển nhượng, sẽ bị thu hồi khi nhân viên nghỉ trước hạn hay yêu cầu về độ tuổi và thời gian gắn bó. Quyền lợi của các cổ đông trong ngắn hạn, đặc biệt là lo ngại về pha loãng cổ phiếu sẽ không xảy ra.

Tuy vậy, vấn đề này cũng khiến nhiều nhà đầu tư đặt ra câu hỏi, tại sao không trực tiếp tăng thu nhập cho cán bộ công nhân viên mà phải phát hành cổ phiếu ESOP (thường đi kèm với điều kiện hạn chế chuyển nhượng 1-3 năm), khoản lợi ích những nhân viên nhận được nhưng không thể hiện thực hóa ngay lập tức.

Theo một số chuyên gia tài chính, việc sử dụng công cụ ESOP mặc dù đi kèm nhiều điều kiện ràng buộc nhưng đem lại nhiều lợi ích cho ban lãnh đạo của doanh nghiệp - những người đề xuất và được hưởng lượng cổ phiếu ESOP rất lớn (thường chiếm 30-60% tổng lượng phát hành và nhiều doanh nghiệp không công bố chi tiết danh sách các cá nhân nhận ESOP). 

Lợi ích đầu tiên là vấn đề thuế. Thông thường, doanh nghiệp quyết định thưởng trực tiếp cho nhân viên, phần thuế thu nhập tối đa phải chịu là 35% nhưng nếu thưởng ESOP, việc chuyển nhượng sau thời gian hạn chế chỉ chịu mức thuế 0,1% giá trị giao dịch chứng khoán. 

Ngoài ra, hiện chuẩn mực kế toán Việt Nam không có quy định về việc hạch toán chi phí phát hành ESOP, vốn được nhiều doanh nghiệp sử dụng từ nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối. Do vậy, so với phương án thưởng trực tiếp sẽ được ghi nhận vào chi phí quản lý, làm giảm lợi nhuận thì phương án phát hành ESOP, do không ghi nhận chi phí, việc này sẽ giúp doanh nghiệp giữ được kết quả lợi nhuận cao hơn, số liệu tài chính theo đó cũng "đẹp hơn".

 

>> Liên hệ Mua bán cổ phiếu - Tư vấn đầu tư - Ủy thác đầu tư

Vnexpress

Tập đoàn Hoa Sen sẽ phát hành số cổ phiếu ESOP trị giá 160 tỷ đồng nhân dịp kỷ niệm 15 năm thành lập

Đối tượng phát hành là nhóm lãnh đạo, điều hành và các cán bộ chủ chốt tại Tập đoàn, CBCNV có thâm niên làm việc từ 15 năm trở lên và nhóm chức danh chủ chốt tại công ty mẹ và các đơn vị trực thuộc.

CTCP Tập đoàn Hoa Sen vừa quyết định triển khai phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho cán bộ chủ chốt và CBCNV có thâm niên nhân dịp kỷ niệm 15 năm ngày thành lập Tập đoàn.

Theo đó, Hoa Sen Group thông qua chủ trương phát hành hơn 3,46 triệu cổ phiếu ESOP tương ứng tỷ lệ phát hành 1,76% chào bán cho cán bộ chủ chốt và cán bộ công nhân viên có thâm niên tại Tập đoàn. Giá trị phát hành theo mệnh giá trên 34,6 tỷ đồng. Thời gian phát hành dự kiến trong tháng 4/2017. Giá phát hành được xác định là 10.000 đồng/cổ phiếu.

Hiện trên thị trường, cổ phiếu HSG của công ty đang giao dịch quanh mức giá 47.000 đồng/cổ phiếu. Như vậy, số cổ phiếu ESOP nói trên có giá trị trên 160 tỷ đồng.

Đối tượng phát hành bao gồm nhóm lãnh đạo, điều hành và các cán bộ chủ chốt tại Tập đoàn là các cổ đông sáng lập vào ngày thành lập Tập đoàn, lãnh đạo quản trị, điều hành cao cấp tại Tập đoàn, kế toán trưởng Tập đoàn; nhóm CBCNV có thâm niên công tác tại Tập đoàn Hoa Sen từ 15 năm trở lên và nhóm chức danh chủ chốt tại công ty mẹ và các đơn vị trực thuộc.

Số cổ phiếu ESOP này bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 3 năm, đối với năm thứ 4 và thứ 5, mỗi năm được tự do chuyển nhượng 50%.

Ngày 27/2 vừa qua, Tập đoàn Hoa Sen cũng vừa chốt danh sách cổ đông trả cổ tức đợt 1 niên độ tài chính 2015-2016 bằng tiền tỷ lệ 10% (01 cổ phiếu nhận 1.000 đồng).

>> Liên hệ Mua bán cổ phiếu - Tư vấn đầu tư - Ủy thác đầu tư

Thái Phương

Theo Trí thức trẻ/HSX

ESOP hậu hĩnh: Những doanh nghiệp "chịu chơi" trong năm qua

Trong năm 2016, những doanh nghiệp đã phát hành khoản ESOP hậu hĩnh đều là những doanh nghiệp đã làm ăn rất tốt và giá cổ phiếu tăng trưởng.

Trong năm 2016 vừa qua, nhiều doanh nghiệp Việt đã phát hành những khoản ESOP hậu hĩnh. Đứng trên góc độ doanh nghiệp, một lợi thế nổi bật của ESOP là các doanh nghiệp sẽ không phải ghi nhận một khoản chi phí lương thưởng so với thưởng bằng tiền. Tại Việt Nam, chuẩn mực kế toán về thanh toán trên cơ sở cổ phiếu (share-based payment) chưa được ban hành. Cụ thể, các giao dịch như ESOP chưa được ghi nhận như một khoản chi phí lương như theo quy định của chuẩn mực kế toán quốc tế. Bên cạnh đó, doanh nghiệp sẽ không phải chi trả bằng tiền mặt, mà sử dụng nguồn lợi nhuận giữ lại để phát hành cổ phiếu, như vậy sẽ tăng được vốn điều lệ và giữ lại tiền để tái đầu tư.



Đối với nhân viên, phương án phát hành cổ phiếu ESOP như một hình thức “tri ân” đối với những đóng góp vào kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Đây là cách làm nhằm tạo động lực và nâng cao trách nhiệm của cán bộ nhân viên. Và quan trọng hơn, hình thức khen thưởng này giúp cho nhân viên giảm đáng kể thuế thu nhập cá nhân so với việc thưởng bằng tiền.

Tuy vậy, nhiều nhà đầu tư thường ái ngại trước động thái phát hành ESOP của doanh nghiệp bởi đơn giản, không chỉ cổ phiếu điều chỉnh giảm, họ còn chịu thiệt hại pha loãng lợi ích tại công ty, dù được bù đắp bởi sự gắn bó và nỗ lực của cán bộ nhân viên chủ chốt.

Và thực tế, trong năm 2016, những doanh nghiệp đã phát hành khoản ESOP hậu hĩnh đều là những doanh nghiệp đã làm ăn rất tốt và giá cổ phiếu tăng trưởng.

CTCP Sữa Việt Nam (VNM) 

Việc Vinamilk phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên thực sự gây sốt giới đầu tư. Bởi cách đây vài năm, gói ESOP đã bị SCIC phủ quyết trong kì đại hội cổ đông, để rồi kế hoạch này bị “lơ đi” những năm sau đó.

Nhưng đến giữa T6/2016, VNM được thông qua kế hoạch phát hành ESOP. Cái gật đầu của SCIC lúc này có phần dễ dàng hơn Vinamilk đã có một năm ăn nên làm ra, đồng thời SCIC cũng sắp sửa thoái vốn. Nhân viên Vinamilk được quyền mua với giá ưu đãi 37.720đ/cp, trong khi thị giá lúc đó đang ở thời hoàng kim quanh mức 140.000đ/cp. Kết quả, Vinamilk phát hành thành công 9,4 triệu cổ phiếu hạn chế giao dịch toàn bộ trong 3 năm, nên “tạm tính” Vinamilk đã thưởng cho nhân viên khoản chênh lệch ước chừng 965 tỷ.

CTCP Tập đoàn Masan (MSN)

Masan là doanh nghiệp yêu thích ESOP. Tính từ năm 2013 trở lại đây, Masan đã 3 lần phát hành ESOP với tổng khối lượng gần 38 triệu cổ phiếu, chiếm 5% lượng cổ phiếu đang lưu hành

Tháng 6/2016, Masan hoàn tất việc phân phối 9,36 cổ phiếu không hạn chế chuyển nhượng cho nhân viên của mình. Giá phát hành bằng mệnh giá, trong khi thị giá của MSN lúc đó rơi vào khoảng 68.000đ/cp. Theo đó, giá trị thực của số cổ phiếu ESOP lên đến 640 tỷ đồng. Như vậy, nhân viên Masan có thể đem số cổ phiếu thưởng này giao dịch và thu về “tiền tươi thóc thật” khoảng 546 tỷ đồng.

CTCP Xây dựng Coteccons (CTD)

Coteccons năm vừa qua phát hành gần 2,34 triệu cổ phiếu ESOP. Lượng cổ phiếu này được chia đôi và bán tại 2 mức giá 42.000đ/cp và 70.000đ/cp. Với thị giá 227.000đ/cp – gấp 4 lần giá trung bình chào bán, CTD đã hào phóng tặng cho nhân viên cho mình gần 400 tỷ đồng từ đợt tăng vốn này. Số cổ phiếu này bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 2 năm.

Nếu như trước đây, CoteCons “trung thành” với phong cách trả cổ tức bằng tiền thì 2016 là 1 năm phá lệ. Mới đây, doanh nghiệp này đã hoàn tất việc thưởng cổ phiếu cho cổ đông với tỷ lệ 3:1. Qua nhiều đợt phát hành và chia thưởng, hiện tại CTD đang niêm yết hơn 77 triệu cổ phiếu.

CTCP Chứng khoán Sài Gòn (SSI)

Lịch sử lặp lại như cuối năm 2015, tháng 12/2016 vừa rồi, SSI đã hoàn tất việc phát hành 10 triệu cổ phiếu ESOP như dự kiến với giá phát hành bằng mệnh giá. Trong khi thị giá cổ phiếu này đang ở mức gấp đôi.

Lượng cổ phiếu ESOP này bị hạn chế chuyển nhượng 100% trong năm đầu, 50% trong năm thứ hai kể từ ngày phát hành.

CTCP Thế giới Di động (MWG)

Hân hoan nhất trong đợt phát hành ESOP năm 2016 là 1.362 người lao động của CTCP Thế giới Di động, bởi doanh nghiệp này đã tăng cho khoản cổ phiếu có giá trị lên tới cả nghìn tỷ đồng.

Tháng 12, MWG đã phát hành thành công 7,33 triệu cổ phiếu ESOP. Tạm tính theo thị giá của cổ phiếu MWG là 154.000 đồng/cp, thì số cổ phiếu ESOP mà Thế giới di động vừa phát hành có giá trị khoảng 1.130 tỷ đồng. Tương tự SSI, MWG hạn chế chuyển nhượng 100% lượng cổ phiếu này trong năm đầu và 50% trong năm thứ hai.

>> Mua bán cổ phiếu - Tư vấn đầu tư - Ủy thác đầu tư

Theo Trí thức trẻ

Không phải Masan hay Vinamilk, Thế giới Di động mới là công ty hào phóng nhất với nhân viên: 3 năm "thưởng" gần 3.000 tỷ

Ba năm trở lại đây, cứ đến giữa tháng 12 hàng năm, CTCP Đầu tư Thế giới Di động (MWG) lại phát hành một lượng lớn cổ phiếu ESOP để thưởng cho cán bộ nhân viên.

So với một số doanh nghiệp lớn đang niêm yết khác mới phát hành ESOP với giá trị như lớn như Vinamilk, Masan hay Coteccons, chính sách ESOP của Thế giới Di động (MWG) – công ty chủ quản của 2 chuỗi Thegioididong.com và Điện Máy Xanh – có phần khá “thoáng” khi mà cán bộ nhân viên không phải bỏ tiền ra mua cổ phiếu cũng như số lượng người được nhận cổ phiếu ESOP lên đến gần 1.000 người. Tỷ lệ phát hành ESOP hàng năm cũng rất lớn, ở mức xấp xỉ 5% lượng cổ phiếu đang lưu hành – mức tối đa theo quy định.

Để được Đại hội đồng cổ đông chấp thuận phương án ESOP rất “thoáng” này thì kết quả kinh doanh của công ty cũng như giá cổ phiếu đã tăng trưởng rất ấn tượng.

Nếu như năm 2014 – năm đầu tiên lên sàn – Thế giới Di động đạt 674 tỷ đồng LNST thì chỉ trong 10 tháng đầu năm 2016, công ty đã lãi gấp đôi con số này, đạt 1.330 tỷ đồng. Giá cổ phiếu thì tăng gấp gần 4 lần, đưa công ty gia nhập nhóm những doanh nghiệp có vốn hóa trên 1 tỷ USD.

Với lượng phát hành vào khoảng 7 triệu cổ phiếu mỗi năm trong khi thị giá hiện dao động quanh mức 150.000 đồng/cp thì tính ra mỗi năm, Thế giới Di động đã “thưởng” cho cán bộ nhân viên của mình lượng cổ phiếu trị giá tới cả nghìn tỷ đồng.

Tất nhiên, số cổ phiếu ESOP phát hành mỗi năm sẽ không thể bán đi ngay lập tức để nhận “tiền tươi” mà sẽ bị hạn chế chuyển nhượng trong 2 năm: hết năm thứ nhất sẽ được tự do chuyển nhượng 50%, hết năm thứ hai được tự do chuyển nhượng toàn bộ.

Cổ phiếu MWG đã tăng phi mã từ khi niêm yết vào giữa năm 2014 nên việc hạn chế chuyển nhượng đã có tác dụng “ngăn” cho người nhận cổ phiếu ESOP không chốt lời quá sớm.

 Cổ phiếu MWG tăng gần gấp 4 lần kể từ khi niêm yết

Tính đến đầu tháng 12/2016, 50% số cổ phiếu ESOP phát hành năm 2014 và 100% số cổ phiếu ESOP phát hành năm 2015 vẫn bị hạn chế chuyển nhượng chưa thể bán ra.

Tại thời điểm tháng 12/2015, giá cổ phiếu MWG chỉ ở mức 80.000 đồng thì 7 triệu cổ phiếu ESOP phát hành khi đó chỉ có giá trị 560 tỷ đồng. Tuy nhiên do toàn bộ số cổ phiếu này bị hạn chế chuyển nhượng đến hiện tại nên thực tế thì giá trị của số cổ phiếu này đã lên đến 1.000 tỷ đồng. Hiện vẫn còn 50% số cổ phiếu phát hành năm 2014 vẫn còn trong thời gian hạn chế chuyển nhượng.

Như vậy, tính chung 3 năm qua, cán bộ nhân viên của công ty được thưởng lượng cổ phiếu trị giá gần 3.000 tỷ đồng – gần bằng tổng lợi nhuận sau thuế của 3 năm 2014-2016.

Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2015, Chủ tịch HĐQT của Thế giới Di động, ông Nguyễn Đức Tài cho biết: Chính sách ESOP của công ty là chia sẻ giá trị gia tăng mới của doanh nghiệp được tạo ra cho những CBCNV đã có đóng góp. Đồng thời ông Tài cho rằng chính sách ESOP của Thế giới Di động là chính sách bảo vệ cổ đông vững chắc. Chính sách ESOP đã tạo ra động lực cho các CBCNV của Thế giới Di động cùng các cổ đông đóng góp giá trị gia tăng cho doanh nghiệp.

>> Thế giới di động thưởng hơn 7 triệu cổ phiếu trị giá trên 1.200 tỷ đồng cho cán bộ chủ chốt

 Kiến Khang

Theo Trí thức trẻ

ESOP: Của cho và cách cho

Không ít công ty đã chọn cách thưởng bằng cổ phiếu ưu đãi ESOP, nhưng nó cũng có thể tạo ra mặt trái lên tăng trưởng của doanh nghiệp trong dài hạn. 

Dường như chương trình phát hành cổ phiếu ưu đãi cho nhân viên (ESOP) đang là “mốt” trong các công ty niêm yết tại Việt Nam khi ngày càng nhiều doanh nghiệp trong nước thực hiện với quy mô lớn. Thế Giới Di Động (MWG) mới đây đã phát hành hơn 7 triệu cổ phiếu để tặng thưởng cho 886 nhân viên của Công ty. Công ty Chứng khoán SSI phát hành 10 triệu cổ phiểu hay Tổng Công ty khí Việt Nam (GAS) phát hành 18,95 triệu cổ phiếu ESOP.

Với kết quả kinh doanh khá khả quan trong năm 2014 và năm nay, Công ty Đầu tư và Kinh doanh nhà Khang Điền đã bán ưu đãi 3,6 triệu cổ phiếu ESOP cho 81 nhân viên trong Công ty với giá phát hành chỉ 10.000 đồng/cổ phiếu, tức thấp hơn gấp đôi so với thị giá hiện tại. Tương tự Khang Điền, Công ty Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật TP.HCM cũng thực hiện bán 1 triệu cổ phiếu ưu đãi cho người lao động với mức giá bằng mệnh giá.

Thay vì chi trả cổ tức, Tập đoàn Masan cũng lựa chọn phương án phát hành cổ phiếu ESOP như một hình thức mang lại lợi ích cho các nhà quản lý, nhân viên có đóng góp vào kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Trong tháng 7 vừa qua, Masan đã phát hành 10,9 triệu cổ phiếu có giá trị theo thị giá lên đến hơn 1.000 tỉ đồng. Một công ty thành viên trong hệ thống của Masan là Công ty Hàng tiêu dùng Masan (Masan Consumer) cũng phát hành 3,83 triệu cổ phiếu ESOP cho 375 nhân viên với giá phát hành bằng mệnh giá.

Công cụ ưu việt của doanh nghiệp...

Chính sách phát hành ESOP là cách mà các doanh nghiệp nước ngoài cũng áp dụng từ khá lâu, nhất là công cụ này đã phát huy được hiệu quả cho các doanh nghiệp công nghệ vào những năm 1990, như trường hợp của Tập đoàn Infosys (Ấn Độ). Khi ấy một số lượng lớn cổ phiếu ưu đãi đã được bán hay tặng thưởng cho nhân viên. Sau này khi các doanh nghiệp đó thành công, giá cổ phiếu tăng đột biến thì nhiều người trong số các nhân viên đã trở thành triệu phú.

Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ trong việc học hỏi các chính sách ESOP. Có thể đây là một cách làm hay của các công ty nhằm mục đích tạo động lực cho người lao động, khuyến khích, nâng cao vai trò, trách nhiệm và quyền lợi của cán bộ nhân viên công ty và quan trọng hơn là giúp cho những nhân viên được quyền mua cổ phiếu trong gói ESOP này giảm đáng kể thuế thu nhập cá nhân phải nộp khi so sánh với thưởng bằng tiền.

Hãy lấy trường hợp điển hình là Thế Giới Di Động khi phát hành gói ESOP trị giá trên 500 tỉ đồng để “thưởng” cho 886 cán bộ, nhân viên chủ chốt của công ty với quyền mua cổ phiếu với giá 0 đồng.

Làm phép tính đơn giản thì trung bình mỗi nhân viên sẽ được “thưởng” số lượng cổ phiếu có giá trị thị trường lên đến 600 triệu đồng. Số cổ phiếu thưởng này bị hạn chế chuyển nhượng 100% trong năm đầu tiên và 50% trong năm tiếp theo. Từ năm thứ 3 trở đi, toàn bộ số cổ phiếu này được chuyển nhượng tự do. Theo quy định của Luật thuế thu nhập cá nhân, khi nhân viên bán cổ phiếu được thưởng sẽ chỉ phải nộp thuế 0,1% trên giá trị chuyển nhượng. Nếu so sánh với mức thuế thu nhập cá nhân có thể phải nộp nếu nhận được thưởng bằng tiền mặt là khoảng 120 triệu đồng thì với phương án thưởng bằng ESOP này, nhân viên có lợi về thuế hơn rất nhiều.

Tỉ lệ phát hành ESOP/tổng số cổ phiếu lưu hành ở một số công ty trong năm 2015

Bên cạnh đó, với phương án phát hành ESOP, Thế Giới Di Động sẽ không phải chi trả bằng tiền mặt, mà sử dụng nguồn lợi nhuận để lại để phát hành cổ phiếu, như thế sẽ tăng được vốn điều lệ và giữ lại tiền để tái đầu tư và hoạt động.

Cũng có ý kiến cho rằng khi phát hành ESOP, các cổ đông của Thế Giới Di Động cũng chỉ chịu thiệt hại 5% lợi ích tại công ty nhưng sẽ được bù đắp bởi sự gắn bó và nỗ lực của cán bộ nhân viên chủ chốt và sẽ tạo ra kết quả kinh doanh tiếp tục tăng trưởng tốt. Và đây là điều các cổ đông mong muốn khi phát hành ESOP.

Một lợi thế khác của ESOP là Thế Giới Di Động sẽ không phải ghi nhận một khoản chi phí lương thưởng so với thưởng bằng tiền. Lý do là tại Việt Nam, chuẩn mực kế toán về thanh toán trên cơ sở cổ phiếu chưa được ban hành. Nói rõ hơn, các giao dịch như ESOP chưa được ghi nhận như một khoản chi phí lương như theo quy định của chuẩn mực kế toán quốc tế về các khoản thanh toán trên cơ sở cổ phiếu. Như vậy, lợi nhuận trước thuế trên báo cáo của Thế Giới Di Động sẽ tăng lên một khoản tương ứng khiến cho báo cáo tài chính của Công ty “trông đẹp hơn”.

Hay trong trường hợp của Masan vào tháng 7.2015. Tổng giá trị phát hành ESOP nếu tính theo mệnh giá thì chỉ khoảng 109 tỉ đồng nhưng nếu tính theo giá thị trường khi đó thì lượng cổ phiếu này có giá trị lên đến 1.052 tỉ đồng - một sự chênh lệnh quá lớn. Một điều đặc biệt là trong lần phát hành đó, Masan không đưa ra yêu cầu hạn chế chuyển nhượng đối với lượng cổ phiếu ESOP và điều này có nghĩa là mỗi cá nhân nắm giữ cổ phiếu có thể hiện thực hóa lợi nhuận bất kỳ lúc nào. Cách đây 2 năm, Masan cũng thực hiện chính sách ESOP với lượng phát hành lên đến 17,86 triệu cổ phiếu và có thể đã giúp các cán bộ chủ chốt tránh được khoản thuế thu nhập cá nhân lên đến 500 tỉ đồng.

Trong tháng 7 vừa qua, Masan đã phát hành 10,9 triệu cổ phiếu có giá trị theo thị giá lên đến hơn 1.000 tỉ đồng - Ảnh: tinnhanhchungkhoan.vn

Dường như công cụ ESOP đã mang lại quá nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, thúc đẩy các cán bộ nhân viên gắn bó với công ty và nhờ đó cổ đông sẽ nhận được lợi ích một khi doanh nghiệp ngày càng tăng trưởng khả quan.

...Hay là động lực kìm hãm?

Cách đây vài năm dư luận đã bàn tán về các gói ESOP của Vinamilk (VNM) với tỉ lệ tối đa là 0,4% dựa trên số lượng cổ phiếu đang lưu hành. Một cổ đông lớn của VNM là Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) khi đó đã sử dụng quyền phủ quyết để bác bỏ các gói ESOP trong đại hội cổ đông vì cho rằng lợi ích của mình bị pha loãng do phát hành ESOP. SCIC lúc ấy đã bị chỉ trích khá nhiều vì sự phủ quyết này.

Từ đặc điểm của các gói ESOP, có thể thấy các gói này khi đệ trình cho đại hội cổ đông phê duyệt đều dựa trên phương án lợi nhuận kế hoạch kèm theo. Các công ty đều không công bố danh sách các nhân viên chủ chốt được tham gia vào gói ESOP, nhưng chúng ta đều có thể hiểu họ là những nhân viên quản lý cấp cao của công ty và thậm chí những thành viên hội đồng quản trị điều hành là những người được “thưởng” nhiều nhất từ gói ESOP. Lợi nhuận kế hoạch càng cao thì giá trị gói ESOP được phát hành có thể càng lớn, mang lại lợi ích lớn cho các thành viên điều hành và các nhà quản lý cấp cao.

Một cuộc nghiên cứu của công ty chuyên về ESOP là ESOP Direct cho thấy, năm 2011, trong chính sách ESOP của các doanh nghiệp Ấn Độ thì các nhà quản lý cấp cao được ưu đãi đến 63% lượng cổ phiếu ESOP phát hành. Trong đó, tỉ lệ sở hữu của các CEO và các nhà điều hành khác là gần 27%. Liệu đã có một sự phân chia công bằng ở đây?

Thực ra, đối với các gói ESOP, lợi nhuận kế toán là cơ sở quan trọng nhất và gần như là duy nhất để thúc đẩy lãnh đạo các doanh nghiệp theo đuổi. Theo đó, các nghiên cứu thống kê thực tiễn cho thấy đây là một động lực rất lớn để lợi nhuận kế toán trong năm của công ty phát hành ESOP bị bóp méo theo hướng có lợi cho những nhân viên quản lý chủ chốt. Đặc biệt trong các năm công ty liên tục phát hành ESOP, lợi nhuận kế toán thường bị đẩy lên cao hơn nhiều so với thực tế.

Theo một chuyên gia trong lĩnh vực kế toán - kiểm toán (không muốn nêu tên), không một thủ thuật kế toán nào có thể giúp công ty kích lợi nhuận trong một khoảng thời gian dài. Và khi giai đoạn này chấm dứt thì hình ảnh tài chính thực sự của công ty có thể mới được phơi bày. Khi đó ai sẽ là người gánh chịu hậu quả?

Cách đây vài năm, một cổ đông lớn của Vinamilk là SCIC đã sử dụng quyền phủ quyết để bác bỏ các gói ESOP trong đại hội cổ đông vì cho rằng lợi ích của mình bị pha loãng do phát hành ESOP.

Đó có thể là các cổ đông không tham gia vào gói ESOP và các nhân viên cấp trung được hưởng ESOP. Cổ đông sẽ bị thiệt hại khi lợi ích của họ từ việc nắm giữ cổ phiếu bị sụt giảm do giá cổ phiếu bị pha loãng ngay khi ESOP phát hành và sụt giảm trong tương lai dài hạn. Nhân viên cấp trung mặc dù được hưởng ESOP nhưng nếu tuân thủ giới hạn bán cổ phiếu thì có thể sẽ trở thành nạn nhân. Cụ thể, giá trị gói thưởng của họ có thể sụt giảm khi viễn cảnh lợi nhuận tương lai xấu đi. Trong khi đó, những nhà quản lý cấp cao, người được hưởng lợi nhiều nhất từ ESOP lại là những người nắm giữ những thông tin tài chính quan trọng và do đó, họ có thể sẽ có những hành động bảo vệ mình trước khi diễn biến xấu về giá cổ phiếu xảy ra.

Điều này cũng được phản ánh trên thế giới, nhất là trong cuộc khủng hoảng bong bóng công nghệ đầu thập niên 2000. Giá cổ phiếu nhiều doanh nghiệp IT sụp đổ khiến cho lượng cổ phiếu ESOP trị giá hàng triệu USD trước đó trở thành vô nghĩa.

Cũng có ý kiến cho rằng ESOP giúp công ty giữ được các nhân sự chủ chốt thông qua hạn chế chuyển nhượng hay thu hồi cổ phiếu nếu rời bỏ công ty trước hạn và từ đó giúp công ty có động lực tăng trưởng và tạo lợi ích cho cổ đông thông qua tăng trưởng lợi nhuận. Tuy nhiên, nếu đi sâu phân tích thì có thể sẽ có một cách nhìn khác.

Thông thường tại các công ty, các nhân viên chủ chốt thường nắm giữ một lượng cổ phiếu phổ thông nhất định. Giờ đây một nhân viên, chẳng hạn, được thưởng 10.000 cổ phiếu ESOP và bị hạn chế chuyển nhượng. Mặc dù vậy, nhân viên này vẫn có thể hiện thực hóa lợi nhuận ngay tức thì thông qua việc bán ra một lượng cổ phiếu phổ thông tương ứng đã nắm giữ trước đó và giữ lượng cổ phiếu từ ESOP. Số lượng cổ phiếu nắm giữ trước và sau ESOP là không thay đổi và nhân viên này thu ngay lợi nhuận từ ESOP.

Khi đó, với lượng cổ phiếu không thay đổi, không có gì đảm bảo gói ESOP sẽ giúp công ty gắn lợi ích và động lực của nhân viên với sự phát triển của công ty mà chỉ càng tạo động lực tăng lợi nhuận của công ty trong ngắn hạn bằng mọi cách.

Tình hình có thể còn tệ hơn một chút. Một số nghiên cứu thống kê thực tế cho thấy các gói ESOP sẽ khiến nhân sự chủ chốt của công ty hạn chế thực thi các chương trình nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo động lực phát triển cho công ty trong dài hạn. Bởi vì, theo chuẩn mực kế toán, phần lớn các chi phí R&D sẽ bị ghi nhận vào chi phí trong kỳ và ảnh hưởng đến lợi nhuận kế toán và ảnh hưởng đến lợi ích của họ trong gói ESOP. Và như thế lợi ích dài hạn của các cổ đông bên ngoài chắc chắn bị ảnh hưởng.

Nhìn vào khía cạnh quản trị công ty, nhà đầu tư thường kỳ vọng gói ESOP sẽ làm giảm độ cô đặc về sở hữu cổ phiếu trong công ty, từ đó đa dạng hóa và tăng số lượng cổ đông. Tuy nhiên, gói ESOP ở Việt Nam dường như đang nhắm đến nhiều hơn đối tượng là những thành viên điều hành chủ chốt, đồng thời nắm giữ một lượng cổ phiếu rất lớn. Như thế mức độ cô đặc về sở hữu cổ phiếu càng tăng lên. Khi một số ít cổ đông nắm mọi quyền chi phối thì khả năng cao sẽ xảy ra những hành động bóp méo lợi nhuận kế toán trong ngắn hạn, như vậy ảnh hưởng đến lợi ích của các cổ đông thiểu số trong dài hạn.

Nhìn chung, không thể phủ nhận tính hấp dẫn thật sự và tác động tích cực phần nào của các gói ESOP nhưng khi quyết định lựa chọn công cụ này thì các doanh nghiệp cần tính toán hết sức thận trọng. Họ phải cân bằng lợi ích giữa các bên, nhất là phải tính đến tất cả các mặt tác động, cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn, đối với tăng trưởng của doanh nghiệp.

Nhưng cần lưu ý là bên cạnh lợi ích về thuế cho nhân sự hưởng ESOP như đã đề cập, người viết cho rằng ESOP sẽ thể hiện những mặt tiêu cực nhiều hơn đối với cổ đông trong dài hạn. Những nhân viên quản lý cấp trung được hưởng ESOP cũng có thể bị thiệt hại nếu không có những hành động tài chính một cách chủ động.

  

Phan Lê Thành Long

Giám đốc Viện Kế toán - Kiểm toán AFA Research & Education

>> Mở tài khoản chứng khoán - Tư vấn Đầu tư Chứng khoán